Bí mật sống thọ vượt trăm tuổi: Gene trường thọ hay lối sống bền vững?
Tại làng Ogimi (Nhật Bản), cụ bà Kamada Nakazato, 102 tuổi, vẫn bắt đầu buổi sáng bằng việc đi chợ mua rau tươi rồi tự tay chuẩn bị bữa sáng và chăm sóc vườn rau nhỏ sau nhà. Sức khỏe dẻo dai và tinh thần minh mẫn của cụ khiến các nhà nghiên cứu không khỏi ngạc nhiên.
Khi nhóm Okinawa Centenarian Study đến phỏng vấn, họ nhận thấy chỉ số viêm trong máu của cụ Kamada ở mức cực thấp – tương đương người 60 tuổi. Cụ không mắc bệnh mạn tính nào, từ tiểu đường đến tim mạch hay Alzheimer. Một nhà nghiên cứu nhận xét: “Chúng tôi không tìm thấy dấu hiệu lão hóa sinh học ở cụ như ở người cùng tuổi.”
Cụ bà Kamada Nakazato tại làng Ogimi, Nhật Bản. Ảnh: Imago
FOXO3A – gene trường thọ kỳ diệu
Trường hợp của cụ Kamada là ví dụ điển hình trong hơn 1.000 người sống thọ trên 100 tuổi tại Okinawa được nghiên cứu trong suốt 40 năm qua. Điểm chung nổi bật là phần lớn họ đều mang biến thể gene FOXO3A – một loại gene có liên quan chặt chẽ đến khả năng kéo dài tuổi thọ ở người.
Gene này giúp tăng cường khả năng sửa chữa DNA, điều hòa chuyển hóa và kiểm soát viêm nội bào – những yếu tố cốt lõi trong việc làm chậm quá trình lão hóa. Nhiều nghiên cứu tại Mỹ, Đức, Italy cũng xác nhận FOXO3A xuất hiện phổ biến hơn ở những người sống thọ đặc biệt.
Ngoài FOXO3A, một số gene khác như LMNA – giúp ổn định cấu trúc nhân tế bào – cũng được ghi nhận ở nhóm người sống thọ mà không mắc bệnh mạn tính. Gene APOE2 và SIRT1 cũng được cho là có khả năng bảo vệ tế bào thần kinh và điều hòa chuyển hóa hiệu quả hơn.
Tuổi sinh học và sức khỏe thực sự
Khái niệm tuổi sinh học (biological age) ngày càng được sử dụng nhiều hơn so với tuổi theo năm sinh, bởi nó phản ánh chính xác hơn tình trạng lão hóa thực sự của cơ thể. Tuổi sinh học được đo qua các chỉ số như độ dài telomere, mức độ methyl hóa DNA, chỉ số viêm và trao đổi chất.
Tại Okinawa, người cao tuổi thường có chỉ số methyl hóa thấp hơn mức trung bình toàn cầu – dấu hiệu của quá trình lão hóa chậm. Ngoài gene, hệ vi sinh đường ruột (microbiome) khỏe mạnh cũng được chứng minh có vai trò tương tác tích cực với gene FOXO3, giúp duy trì miễn dịch và chống viêm.
Gene quan trọng, nhưng lối sống là chìa khóa
Dù gene đóng vai trò nền tảng, các chuyên gia đều đồng thuận rằng yếu tố môi trường, thói quen sinh hoạt, chế độ ăn uống và trạng thái tinh thần cũng ảnh hưởng sâu sắc đến tốc độ lão hóa.
Ở Okinawa, người dân duy trì chế độ ăn giàu rau củ, đạm thực vật và ít calo. Họ vận động đều đặn mỗi ngày, duy trì kết nối xã hội, làm vườn, tham gia cộng đồng và giữ tinh thần tích cực. Tất cả tạo nên “môi trường sống trường thọ” đặc biệt.
Ngày nay, các công ty công nghệ sinh học như Calico (Google) hay Altos Labs đang phát triển các liệu pháp can thiệp gene như FOXO3 và LMNA nhằm làm chậm hoặc đảo ngược quá trình lão hóa. Tuy nhiên, những phương pháp này vẫn đang trong giai đoạn thử nghiệm.
Lão hóa không còn là định mệnh?
Từ câu chuyện của cụ Kamada và hàng nghìn người sống trăm tuổi khác, giới khoa học tin rằng việc “đi ngược lão hóa” là hoàn toàn có cơ sở. Gene là yếu tố nền tảng, nhưng chính sự kết hợp giữa di truyền ưu việt và lối sống lành mạnh mới là bí quyết sống thọ bền vững – một thông điệp đầy hy vọng cho tương lai của sức khỏe con người.
Nguồn: https://vnexpress.net/tai-sao-co-nhung-nguoi-tre-mai-khong-gia-4912661.html
