Ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong xét xử: Cần hoàn thiện khung pháp lý chặt chẽ
Trí tuệ nhân tạo (AI) đang trở thành công cụ hỗ trợ quan trọng trong hệ thống tư pháp Việt Nam, góp phần nâng cao hiệu quả, tính minh bạch và khả năng tiếp cận công lý. Tuy nhiên, việc ứng dụng AI trong xét xử cũng đặt ra nhiều thách thức về pháp lý, đạo đức và trách nhiệm.
Cơ sở pháp lý cho việc áp dụng AI được đề cập trong Luật Công nghiệp công nghệ số năm 2025, Nghị quyết 27-NQ/TW năm 2022 và chiến lược chuyển đổi số ngành TAND giai đoạn 2025-2030. Các văn bản này khẳng định nguyên tắc lấy con người làm trung tâm, bảo đảm minh bạch và công bằng trong xét xử. Dù vậy, Việt Nam vẫn thiếu quy định cụ thể về phạm vi sử dụng, quy trình kiểm định và trách nhiệm pháp lý khi áp dụng AI trong hoạt động tư pháp.
Thực tế, hệ thống tòa án Việt Nam đã bước đầu ứng dụng công nghệ số như tòa án điện tử, cổng công khai bản án và các công cụ học máy hỗ trợ tra cứu văn bản pháp luật, trích xuất dữ liệu hay soạn thảo bản án. Ở nhiều nước, AI đã được dùng để gợi ý mức án hoặc so sánh tiền lệ, song tại Việt Nam, công nghệ này mới dừng ở mức hỗ trợ, chưa thay thế vai trò quyết định của thẩm phán.
Hoạt động số hóa hồ sơ, dữ liệu từ đó nâng cao hiệu quả khai thác dữ liệu pháp lý tại TAND khu vực 1. Ảnh: TRẦN LINH
Việc ứng dụng AI cũng đặt ra bốn thách thức lớn: đảm bảo quyền con người và quyền được xét xử công bằng; xác định rõ trách nhiệm pháp lý khi AI đưa ra gợi ý sai; bảo mật dữ liệu cá nhân trong hồ sơ vụ án; và giới hạn vai trò AI để bảo đảm con người giữ quyền quyết định cuối cùng.
Để khắc phục, cần sớm ban hành văn bản hướng dẫn riêng về ứng dụng AI trong xét xử; xây dựng bộ tiêu chuẩn kỹ thuật về độ chính xác, bảo mật và đạo đức dữ liệu; đào tạo đội ngũ thẩm phán làm chủ công nghệ; đồng thời thí điểm mô hình “AI hỗ trợ có kiểm soát” trước khi áp dụng rộng rãi.
AI là xu hướng tất yếu trong cải cách tư pháp, nhưng chỉ khi được quản lý chặt chẽ và dựa trên nền tảng pháp lý vững chắc, công nghệ này mới thực sự trở thành “người bạn đồng hành của công lý”.
Nguồn: https://plo.vn/ung-dung-ai-trong-xet-xu-thuc-tien-va-yeu-cau-hoan-thien-khung-phap-ly-post874154.html
