Định hình AI trong xây dựng và áp dụng pháp luật
Sự phát triển mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo (AI) đang mở ra cơ hội lớn trong lĩnh vực pháp lý, song cũng đặt ra nhiều thách thức về độ chính xác và trách nhiệm pháp lý. AI – công nghệ giúp máy tính “học”, “phân tích” và “ra quyết định” như con người – ngày càng được ứng dụng sâu rộng, từ hỗ trợ tra cứu văn bản pháp luật, phân tích dữ liệu hành chính đến xây dựng và rà soát hệ thống văn bản quy phạm.
Trong hoạt động xây dựng pháp luật, Bộ Tư pháp đã phối hợp Bộ KH&CN và Tập đoàn CMC phát triển trợ lý ảo AI nhằm phát hiện mâu thuẫn giữa các văn bản, hỗ trợ rà soát hơn 60.000 văn bản quy phạm còn hiệu lực. Trong quản lý nhà nước, AI phân tích dữ liệu để dự báo xu hướng, giúp nâng cao tính minh bạch và hiệu quả ra quyết định. Ở lĩnh vực xét xử, trợ lý ảo giúp thẩm phán, kiểm sát viên tra cứu nhanh án lệ, văn bản liên quan, góp phần thống nhất áp dụng pháp luật.
Toà Tối cao Singapore – nơi xét xử vụ luật sư Lalwani Anil Mangan dùng án lệ giả do AI bịa ra khi tham gia một vụ kiện dân sự. Ảnh: STRAITS TIMES
Tuy nhiên, rủi ro xuất phát từ chất lượng dữ liệu và cơ chế học máy của AI là điều không thể bỏ qua. Nhiều trường hợp ở Mỹ, Úc cho thấy luật sư đã trích dẫn “án lệ giả” do AI tạo ra, khiến tòa án phải xử phạt. Điển hình, luật sư Thomas Nield bị phạt 5.500 USD vì nộp hồ sơ có thông tin pháp lý sai do ChatGPT cung cấp. Những sai sót như vậy không chỉ ảnh hưởng uy tín nghề nghiệp mà còn làm suy yếu niềm tin vào hệ thống tư pháp.
Tại Việt Nam, dữ liệu pháp luật còn phân mảnh, thiếu liên kết, khiến AI khó xử lý chính xác. Hơn nữa, AI tạo sinh vận hành như “hộp đen”, khó truy xuất nguồn gốc lập luận. Do đó, cần sớm xây dựng cơ chế kiểm định độc lập cho các ứng dụng AI pháp lý, quy định rõ trách nhiệm giữa nhà phát triển và người sử dụng.
AI là xu hướng tất yếu trong kỷ nguyên số, nhưng để phát huy hiệu quả, nó phải được kiểm soát chặt chẽ, minh bạch và có trách nhiệm, bảo đảm công bằng và củng cố niềm tin của người dân vào pháp luật.
Nguồn: https://plo.vn/dinh-hinh-ai-trong-xay-dung-va-ap-dung-phap-luat-post873972.html
