Luật Tình trạng khẩn cấp (TTKC) vừa được Quốc hội thông qua, có hiệu lực từ ngày 1-7-2026, tạo hành lang pháp lý thống nhất và linh hoạt hơn trong ứng phó thiên tai, dịch bệnh và các tình huống đột biến đe dọa an toàn xã hội.
Theo luật, TTKC là trạng thái xã hội đặc biệt được ban bố khi có thảm họa hoặc nguy cơ nghiêm trọng đe dọa tính mạng, sức khỏe người dân, tài sản hoặc an ninh quốc gia. Luật phân TTKC thành ba nhóm: thảm họa; an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội; và quốc phòng. Thẩm quyền ban bố thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội theo đề nghị của Thủ tướng; Chủ tịch nước sẽ công bố hoặc bãi bỏ tình trạng này. Trường hợp đặc biệt, khi Quốc hội không họp được, Chủ tịch nước có thể ra lệnh ban bố trực tiếp.
Khi TTKC được công bố, chính quyền các cấp phải thông tin minh bạch, kịp thời tới người dân. Số 112 tiếp nhận và xử lý thông tin TTKC trên toàn quốc. Luật cho phép trong trường hợp cần thiết, Thủ tướng được áp dụng những biện pháp chưa được pháp luật quy định hoặc triển khai sớm các biện pháp trước khi chính thức ban bố, nhằm xử lý kịp thời tình huống nguy hiểm.
Hình ảnh người dân Đà Nẵng trong đợt mưa lũ lịch sử vừa qua. Ảnh: TẤN VIỆT
Một điểm đáng chú ý là cơ quan có thẩm quyền được quyền di dời, cưỡng chế di dời người dân khỏi khu vực nguy hiểm, hoặc yêu cầu doanh nghiệp chuyển đổi sản xuất các mặt hàng thiết yếu phục vụ ứng phó thảm họa. Đặc biệt, người ra quyết định trong tình huống khẩn cấp sẽ không phải chịu trách nhiệm pháp lý nếu hành động đúng thẩm quyền, dựa trên thông tin tại thời điểm quyết định và không có động cơ vụ lợi. Quy định này nhằm tháo gỡ tâm lý sợ sai, giúp các cơ quan mạnh dạn hành động trong “giờ vàng”.
Theo các chuyên gia pháp lý, Luật TTKC khắc phục hạn chế của Pháp lệnh năm 2000 vốn có hiệu lực thấp và thiếu cơ chế phân cấp rõ ràng. Luật mới cho phép Thủ tướng ủy quyền cho Chủ tịch UBND tỉnh, thành áp dụng biện pháp khẩn cấp ngay, rút ngắn thời gian phản ứng khi thảm họa xảy ra. Đây là bài học rút ra từ những đợt thiên tai miền Trung hay đại dịch COVID-19, khi tốc độ ứng phó quyết định mức độ thiệt hại.
Luật cũng thiết lập cơ chế đặc biệt về mua sắm công như chỉ định thầu rút gọn; trưng dụng tài sản; huy động nhân lực xã hội; đồng thời quy định rõ trách nhiệm đền bù và bảo đảm quyền lợi cho người dân sau khi kết thúc TTKC. Đây được xem là bước tiến quan trọng nhằm nâng cao khả năng ứng phó của quốc gia trước các rủi ro ngày càng phức tạp.
Nguồn: https://plo.vn/luat-tinh-trang-khan-cap-tao-co-che-linh-hoat-khi-ung-pho-thien-tai-dich-benh-post885281.html
